Grip or Grab, that’s the question?

Wanneer je bent begonnen met mountainbiken, komt er een moment dat je gaat nadenken over klikpedalen. Ervaren rijders willen, kunnen niet meer zonder. Maar wat zijn nu de voor,- en nadelen? Welke systemen heb je en hoe kun de je de overgang zo soepel mogelijk maken?

Wat zijn de voor,- en nadelen van klikpedalen?

Een voordeel van klikpedalen is dat je “vast” zit aan je pedaal. Hierdoor schiet je voet niet zo snel van je pedaal af waardoor je continue druk kunt blijven uitoefenen op de pedalen. Daarnaast is het makkelijker om de achterkant van de fiets omhoog te krijgen. Let wel, ik zeg niet dat dit met gewone pedalen niet kan, het is alleen wat makkelijker. Wanneer je klikpedalen wilt gebruiken heb je daar zowel klikplaatjes als speciale schoenen voor nodig. Een bijkomend voordeel van klikschoenen met harde, stugge zolen is de betere krachtoverbrenging. Er gaat geen kracht verloren door de flexibele zool. Maar het allergrootste voordeel van klikpedalen is het gevoel van controle over de fiets. Daarmee heb je ook gelijk het grootste nadeel van klikpedalen te pakken. Het gevoel van controle over de fiets is voor iedereen anders. Downhillers willen makkelijk hun voeten neer kunnen zetten in een bocht zodat ze de radius kunnen verkleinen en daardoor meer controle over hun fiets behouden. Beginnende mountainbikers hebben (nog) geen vertrouwen in hun fietstechnieken en zijn bang om te vallen, helemaal met de voeten vast. Andere nadelen van klikpedalen zijn; het instellen van de veerdruk en het onderhoud als gevolg van vollopen met modder waardoor het inklikken moeilijker wordt. Bij de bepaalde klikpedalen kun je de veerdruk losser of strakker zetten. Ofwel, je klikt makkelijker, of moeilijker in en uit. Ook slijten de klikplaatjes onder je schoenen en dan heb ik het nog niet over het verkeerd monteren van de klikplaatjes. Slecht gemonteerde klikplaatjes kunnen chronische klachten aan enkels, knieën en heupen veroorzaken. Daarnaast zijn klikpedalen duurder dan gewone pedalen, nog los van de kosten voor plaatjes en schoenen.

Waarom toch klikpedalen?

Het is geen moeten, maar wanneer jouw fietstechnieken voldoende zijn ontwikkeld, dan zul je merken dat je gevoel van controle over de fiets toe zal nemen. Dit merk je vaak als je weer eens op een fiets stapt zonder klikpedalen, je mist dan iets. Dit geldt niet voor iedereen, er zijn zat mountainbikers die zich prettig voelen met gewone pedalen. De voordelen van klikpedalen voor lief nemen en op hun manier gewoon lekker veel plezier hebben, niets mis mee!

Verschillende pedaalsystemen

In principe heb je twee pedaalsystemen; de zogenaamde GRIP systemen en de GRAB systemen. Bij een Grip systeem heb je wel contact met de pedalen, maar zit je er niet aan vast. Bij een Grab systeem zit je wel vast aan je pedalen. Om los te komen moet je een draaiende bewegen met je enkel maken. Ook bestaat een combinatie van beiden; aan de ene kant van het pedaal een klikverbinding en aan de andere kant een standaard pedaal. Het nadeel hiervan is dat je elke keer moet kijken welke zijde van de pedaal boven is. Het voordeel is dat je een keuze kunt maken. Met name bij de overgang naar klikpedalen kan dit een voordeel zijn. Bij de Grip systemen heb je twee zijden om contact te hebben met je pedalen. De standaard pedalen zijn meestal van kunststof en hebben een gekarteld oppervlak om zo toch enige grip te hebben. Een andere manier van contact met de pedalen zijn de Flats. Erg populair bij de Downhillers. Het oppervlak is niet alleen ruw, maar er steken ook kleine pinnen uit. Hier heb je wel speciale schoenen voor nodig. De zolen van deze schoenen zijn dusdanig aangepast dat de pinnen op de Flats hier perfect inpassen. Natuurlijk heb je Flats met klikverbinding, hierdoor heb je een keuze om zowel Grip als Grab te hebben en hoef je niet elke keer te kijken welke zijde van het pedaal boven is. Bij de Grab systemen kennen we hoofdzakelijk twee manieren van bevestiging. Er zijn wel meerdere systemen, maar ik wil me beperken tot de twee meest bekende SPD en Eggbeater. De SPD is het meest bekend.Bij deze pedalen is de veerdruk goed in te stellen. Het nadeel van SPD is dat je twee kanten hebt om in te klikken en ze zitten snel vol met modder. Bij SPD heb je meerdere niveau’s. Hoe hoger het niveau, des te meer kwaliteit en mogelijkheden, maar ook een hogere prijs. Een ander grab systeem is de Eggbeater. Weliswaar minder bekend, maar deze heeft als voordeel dat je op vier manieren in kunt klikken en dat het minder gevoelig is voor modder. Het nadeel van de Eggbeater is dat je de veerdruk niet kunt instellen. Wel heeft het een groter hoek van “loslaten” dan de SPD. Hierdoor heb je het gevoel dat je meer bewegingsvrijheid hebt. Voor de “springers” onder ons een groot pluspunt. Ook hier heb je verschillende niveau’s met meer kwaliteit en een hogere prijs. Enkele gewichtfreaks kiezen voor Eggbeaters voor het verschil in gewicht. Maar dat is een heel ander onderwerp.

Hoe maak je een soepele overgang naar klikpedalen?

Mijn advies zou zijn; werk eerst aan je traptechniek. Hoe beter deze is ontwikkeld, des te meer zelfvertrouwen en gevoel van controle over de fiets je hebt. Heb je meer controle, verdiep je dan in de systemen.

De juiste traptechniek

Het meest gehoorde argument voor klikpedalen is dat je kunt “trekken” aan de pedalen. Echter uit recentelijk onderzoeken blijkt dat een juiste traptechniek een grotere invloed heeft dan de soort pedalen! Vandaar dat ik eerst dieper in wil gaan op een juiste traptechniek. De juiste traptechniek speelt bij mountainbiken een nog grotere rol dan bij wielrennen. Mountainbiken is veel meer interval en ook de ondergrond is elke keer anders. Dit vereist een getimede en gedoseerde krachtsinspanning. En dan heb ik het nog niet over het verschil in traptechniek bij het klimmen op losse ondergronden. Bij een goed traptechniek speelt de hoek van de enkel een cruciale rol. Is de hoek groter dan 90 graden (ofwel je hak is boven de pedaalas), dan belast je met name je bovenbeenspieren. Is de hoek kleiner dan 90 graden (ofwel je hak is onder de pedaalas), dan belast je naast je bovenbeenspieren, ook je hamstrings en kuitspieren. Daarbij moet je zadelpositie achter de trapas zitten en de zadelneus licht naar beneden gericht zijn. Hierdoor trap je de pedalen naar “voren” ipv naar beneden. Heb je de juiste enkelhoek en heb je de juiste zadelpositie, dan is het moment van kracht zetten ook bepalend. Bij een traprotatie van 360 graden, kun je in principe ca. 160 graden kracht zetten. Een deel van de rotatie kun je echter geen kracht zetten (wanneer het pedaal zich helemaal bovenin het dode punt bevindt, tot zo'n 20 graden verder). De hoek van kracht zetten is overigens wel voor iedereen net iets anders. Dit heeft te maken met kracht in de benen, lengte van de cranck en de tandwiel verhouding. Echter, vaak wordt te vroeg begonnen met kracht zetten, waardoor er veel energie verloren gaat. Dit laatste is goed te zien bij losse ondergronden, wanneer het achterwiel spint; te veel kracht op het verkeerde moment. Bij klimmen wordt het voorwiel licht en daardoor wordt het moeilijk om snelheid te behouden. De meeste mensen beginnen al kracht te zetten bij een hoek kleiner dan 40 graden. Met de gedachte dat je dan 120 graden kracht kunt zetten (de rest van de traprotatie). Echter, er zit dan zoveel spanning op je bovenbeenspieren, dat je dit bijna niet gecontroleerd kunt doseren. Als je de hoek vergroot naar 90 graden of meer, dan zul je merken dat je meer controle hebt en dat het ook veel minder kracht kost. Je achterwiel spint minder snel door en je stuur komt niet meer zo snel omhoog. Het klimmen bij losse ondergronden vereist zelfs een hoek dat groter is dan 100 graden. Een erg theoretisch verhaal natuurlijk, maar hoe kun je dit omzetten naar de praktijk? Til je teen meer omhoog en druk je hak in de grond, als je de pedaal naar beneden duwt. Daarmee beïnvloed je de hoek van de enkel. Daarnaast kun je (langer) wachten met druk zetten op de pedalen. Het grootste rendement (ofwel het gevoel) krijg je door in een net “te zware” versnelling, heel langzaam de pedalen rond te trappen in een losse ondergrond. Modder, of geel zand is het meest geschikt om te oefenen. Want dit “straft” te veel kracht, te vroeg, direct af. Natuurlijk zul je in het begin een paar keer stil komen te staan, maar op den duur “voel” je wanneer je kracht moet zetten en ook hoe! Je zult dan merken dat het veel minder kracht kost, je veel meer controle hebt en uiteindelijk sneller bent. Heb je dit door, dan kun je aandacht besteden aan de trekkende beweging. Je zult dan ook merken dat dit een toegevoegde waarde heeft. Het punt dat je jezelf een ervaren mountainbiker kunt gaan noemen!

Een soepele overgang in de praktijk

Nu je traptechniek is verbeterd kan je vol vertrouwen een keuze maken uit Grab systeem. Welk systeem het ook is, begin in huis met rondlopen op de nieuwe bijbehorende schoenen. Je zult merken dat dit anders loopt, de zool is veel stugger dan je gewend bent. Monteer daarna de klikplaatjes. In het geval van SPD pedalen schroef je de veerdruk van de SPD pedalen helemaal terug. Ga dan op de fiets zitten en leun tegen een muur. Oefen het in en uitklikken van de schoenen. Probeer niet naar de schoenen te kijken, maar leer vanaf het begin dit op gevoel te doen! Dwing jezelf om recht vooruit te kijken. Als je daar een goed gevoel bij hebt, kun je kleine stukjes fietsen, kies daar een zachte ondergrond voor uit, zoals gras of zand. Als je valt, vang je dan niet op met je handen, maar rol af over je rug. Want je zult in het begin een aantal keren vallen, dat hoort er gewoon bij. Dat overkomt iedereen, zelfs de meest ervaren mountainbikers. Neem voor het oefenen ruimschoots de tijd, je kunt beter een ochtend of middag oefenen, dan met een onrustig gevoel voor het eerst een grote rit met klikpedalen maken. Als het in een ochtend, of middag niet lukt, blijf dan net zo lang oefenen tot je het juiste gevoel te pakken hebt. Spreek met jezelf af wat je die dag wilt bereiken, probeer het meetbaar voor jezelf te houden. Denk hierbij aan; ik wil vandaag met mijn rechtervoet 10 keer achter elkaar in en uitklikken en gecontroleerd mijn voet op de grond kunnen zetten. Waarom een bepaalde voet? Iedereen heeft een bepaalde voorkeur, zoek uit welke dit bij jouw is. Wanneer je meer een gevoel van controle hebt, dan kijk je nogmaals kritisch naar de klikplaatjes. Deze moeten onder de bal van de voet zitten. Dit kun je doen door op je bal van je voet te gaan staan en de lengte van het contactvlak met de vloer te meten. Neem ongeveer het midden van je voet. Tel hierbij de dikte van de wand van je schoenneus op en je hebt een indicatie. Meet daarnaast ook de hoek van je tenen. Deel deze door twee en verwerk deze in de positie van de klikplaatjes. Ofwel, probeer hiermee zo veel mogelijk de schoen paralel met de cranck te krijgen. Wil je meer zekerheid, er zijn speciale plankjes hiervoor op de markt, of ga naar een bikefitter.

Conclusie

Grip or Grab, that’s the question? Persoonlijke voorkeur blijft natuurlijk doorslaggevend. Toch geeft een grab systeem meer controle over de fiets. En meer controle draagt bij aan het plezier en veiligheid bij het mountainbiken. Het mooie is dat je niet direct heeft te beslissen, je kunt zelf een eigen plan. Mijn persoonlijk voorkeur gaat uit naar SPD pedalen. Deze kun je niet alleen instellen, maar zijn ook het meest verkrijgbaar. Je kunt altijd nog de Eggbeater nemen als je meer ervaring hebt met klikpedalen.

Shop online

Op zoek naar klikplaatjes of pedalen, ga naar fietswinkel.nl. Op zoek naar mountainbikeschoenen? Kijk bij onze partner Bever.nl.